Քանի-քանի ծաղկեփնջեր են երեկ ստացել մանկավարժները ու դեռ կստանան առաջիկա երկուշաբթի, ամանորին, գարնան առաջին օրը, Վերջին զանգին և այսպես շարունակ: Գուցե այլ նվերներ էլ ստանան, ո՞վ գիտե:
«Ուսուցիչներ» քիչ եմ ունեցել, դպրոցում՝ երկու կամ երեք, համալսարանում՝ ավելի շատ: Դպրոցում դասատուներ էին, որ տիրապետում էին առարկային, մտնում դասարան, մեզ լռեցնելու գործիքներով քար լռության պայմաններում դաս անցկացնում, մատյան լրացնում, վախեցնում, թե «կիսամյակի վերջ է գալու» և այլն, և այլն: Այո, հանդգնում եմ ասել, ինձ ու սերնդակիցներիս գուցե լավագույն ուսուցիչները չէ, որ բաժին էին հասել: Նորանկախ Հայաստանում սկսված մեծ արտագաղթից հետո դպրոցներում դասավանդում էին անհրաժեշտ հմտություններ ու մեթոդիկա չունեցող մարդիկ: Հանդգնում եմ նրանց մեծ մասին անվանել «խորհրդային մտածելակերպով դասատուներ», որովհետև մինչ այժմ էլ անհասկանալի է՝ ինչպես կարելի է գործընկերոջ երեխային ի ցույց բոլորի բարձր գնահատականներ շռայլել՝ ստվերում թողնելով իրապես արժանիին: Ինչպես կարելի է երեխային «երկու» նշանակել՝ նրա մեջ կոտրելով թերությունները շտկելու կարողությունը: Ինչպես կարելի է աշակերտին վախեցնել «կիսամյակի ավարտով», «ստուգողականներով», «դիրեկցիայի (այլ ոչ տնօրինության) կողմից գրավորներով» և նմանատիպ, կներեք բառիս համար, «անկապ» արտահայտություններով: Երեխային նախ պետք է որպես քաղաքացի դաստիարակել, սեփական ուժերին հավատացող, սխալներն ու թերությունները նկատող ու շտկող մարդ ձևավորել, ոչ թե գնահատել նրան ամենացածր նիշով ու ասել՝ «դու ծույլիկ ես»: Ոչ, սիրելիներ, ծույլ ու անկարող մարդ չկա, պարզապես դասավանդման մեթոդները պետք է փոխել ու զբաղվել ուսուցչությամբ, ոչ թե սոսկ դասատու լինելով: Մեր ուսուցիչներից մեկը ինձ ու բուհ ընդունվել ցանկացող դասընկերներիս պատեհ ու անպատեհ առիթներով ասում էր, թե «մենք դեբիլ ենք, բուհ չենք կարող ընդունվել»: Նա մեզ ամեն օր կոտրում էր, սարսափում էինք, երբ պետք է դասարան մտներ: Մինչ այսօր ես այդ «մանկավարժին» տեսնել չեմ ուզում: Մեկ այլ դասատու մորս կանգնեցրել ու շատ ուղիղ տեքսոտվ ասել էր՝ ինձ պետք է «կաշառք» տաս:
Ուսուցչի համար լավագույն շնորհակալությունն ու շնորհավորանքն այն է, երբ նախկին սանը հրապարակավ ու ամենուր, առանց կոնկրետ օրերի ու տեղանքի շնորհակալություն է հայտնում իրեն դասատիարակող ու կրթող անհատին, ուսուցչին: Թե չէ արժեք չունեն ո՛չ ծաղկեփնջերը, ո՛չ թանկարժեք նվերները, ո՛չ էլ այդ օրվա շռայլված խոսքերը:
Հ.Գ. Ինձ որպես այսպիսին ձևավորելու կարևորագույն ուսուցչին ես շնորհակալություն հայտնել, ցավոք, չեմ կարող: Բայց նա, վստահ եմ, կարդալու էր այս գրածս, զանգեր ու ասեր. «Բալա ջան, ճիշտ ես գրում, բայց քեզ չեն հասկանա»:
Սևակ ՎԱՐԴՈՒՄՅԱՆ